Periyodik Bakımlar:
Açık yeşil alanlarda uygulanan yıllık bakım programlarında uygulamalar ve zamanlamalar bölgelere göre farklılık göstermekle beraber karşılaşılan sorunlar genelde aynıdır. Kalifiye elemanın zor bulunması, mali kaynak yaratılamaması ve yaratılan kaynakların ne yazık ki başka alanlara kaydırılması en önemli sorunlar olarak ortaya çıkmaktadır. Oysa periyodik bakımın uygulanmadığı alanlarda gerek bitkisel materyalin gerekse donatı elemanlarının ne kadar çabuk elden çıktığı tecrübe ile sabitlenmiştir. Aşağıda aylık olarak belirtilecek çalışma programlarında bölgelere göre mevsimsel koşullardan dolayı sarkmalar söz konusu olabilecektir.
İlkbahar Dönemi
MART
• Vejetasyon döneminin başlangıcı olan mart ayı işlerin yoğun olduğu ve yapacağımız müdahalelerle bitkinin yıllık gelişiminin belirlendiği aydır. Açık ve yeşil alanlarımızın en önemli unsuru olan çim alanlarda, kış aylarındaki bitkinin besin maddesi ihtiyacını karşılayacak olan çiftlik gübresi ile alana gelen yabancı maddeler tırmıkla taranarak toplanmalıdır. Havalandırma ve silindirileme işlemleri ağır (Killi) topraklarda mart, nisan, gerekirse sonbaharda yapılabilir. Kumlu ve organik maddece zengin topraklardaki gevşeme çim kökleri için zararlıdır. Bu gibi topraklarda çimin kışın donma ve çözülmesi ile gevşeyen toprağın toprak tavında iken silindirleşmesi gerekmektedir.
• Çim alandaki yabancı otlar için “herbisit” uygulaması sıcaklık 11 C ‘nin üzerinde olduğu rüzgârsız ve yağışsız günlerde uygulanmalı, bunu takiben yabancı otlar sökülerek temizlenmelidir. İlaçlamadan sonra 2 gün sulama yapılmamalıdır. Biçim işlerine 2.periyotta başlanılmalı ( toprak sıcaklığı uygun ise) ve ilk biçimin biraz daha kısa yapılması gerekmektedir. Hava koşullarına göre sulamaya başlanılabilir. Tespit edilecek hastalıklarla mücadele (entomolojik, fitopatolojik ) yapılmalıdır.
• Çiçek parterlerinde ilkbahar çapalaması, toprak işlemesi ve toprak temizliği yapılacak, parterlerin toprağı bolca gübrelenecektir. Ayırma ile dikilecek veya tüplü dikilecek çok yıllıkların alana aplikasyonu yapılabilir. Bazı mevsimlik çiçek türlerinin tohumlarının ılık yastıklarda ekimi yapılabilir.
• Bazı yaprak döken ağaçlar ve yazın çiçek açan ağaççık ve süs çalıları budanabilir. Özellikle güllerin bahar budaması yapılabilir. Genellikle zayıf olan 20 cm, kuvvetli olanlar 25 – 30 cm, çok kuvvetli olanlar 35 – 40 cm üzerinden budanırlar. Sonbaharda dikilmiş olanları 3 – 5 göz üzerinden budamakta yarar vardır. Kesim yeri gözün 1 cm üzeridir. Bazı yaşlı ağaçların ve çalıların, yaşlı ve kuru dalları dipten kesilir. Çalılar 20 – 30 cm yükseklikten tıraşlanarak budanabilir.
• Yeni dikilen güllere ahır gübresi, eski olanlara ise m2’ye 75 gr kompoze gübre verilir, toprağa karıştırılarak bolca sulanır. Yeni dikilen güllere, 2 yıl geçmeden ve toprakta yeteri kadar humus yoksa kimyasal gübre verilmez.
• İlkbahar ayları, ibrelilere gübrelenmesi (yanmış ahır gübresi + kompost) için oldukça önemlidir. İbreliler özellikle asidik gübreden hoşlanırlar.
• Birçok ağaç, ağaççık ve çalının dikimi yapılabilir.
• Mart – Nisan ayları kalem aşısı ile üretilecek bazı ağaç ve ağaççıklar için uygun bir zamandır.
NİSAN
• Çim alanlarda çim 10 cm boylanınca biçim işlemine başlanılabilir. (min. 4 cm’den kesilmelidir).
• Genellikle sulama faaliyetlerinin başladığı aydır. Çim örtü 10 cm derinliğe ulaşana kadar yapılmalı, 2 – 3 cm kadar kurumadıkça tekrarlanmamalıdır.
• Vejetasyon dönemini başlatmış veya başlatacak bitkilerde destek olarak kimyasal gübre verilmelidir. (Yıllık 50 – 100 gr/m2)
• Yabancı otlarla mücadeleye uygun koşullarda devam edilebilir.
• Tohum ekimi için en uygun olan nisan ayında hazırlığı yapılmış alanlarda çim tesisine başlanılabilir.
• Ağaç, ağaççık ve çalıların dikimi devam edebilir.
• Çeşitli çiçek fideleri, soğan-yumru ve rizomlu bitkilerin dikimi yapılabilir.
• Kimyasal gübrelerin ilk kez bu ay verilmesi uygundur. Önce 10 – 15 nisanda fosforlu gübre (m2’ye 20-25 gr kadar süperfosfat) ve sonra 15-20 nisanda potasyumlu gübre (m2’ye 10-15 gr potasyum sülfat) verilir. Bu yöntem çim alanlar için özel hazırlanmış kompoze gübre olmadığı zaman yapılabilir.
• Nisan Ayı ibreli ağaç ve çalıların kuruyan ve biçimsiz gelişen dallarının budanması için en uygun zamandır .( Ağustostada yapılabilir). Erken çiçek açan süs çalıları da çiçekler geçtikten sonra budanabilir.
• Nisan ayında görülmeye başlayan yaprak bitlerine karşı insektisit uygulaması (örn:folidol) yapılabilir.
MAYIS
• Biçme, sulama, gübreleme ve yabancı otlarla mücadele önde gelen işlerdendir. Ağır topraklarda kumlama yapılabilir. Bozuk yerlerin ekimi yapılabilir.
• Azotlu gübreler ilk kez bu ay verilir. Kireçli topraklarda amonyum sülfat 20 – 45 gr/m2 verilir. Kimyasal gübre uygulanmasından önce toprağın tahlil ettirilmesi ve buna göre gübre seçilmesi en doğrusudur.
• Erken çiçek açan süs çalılarının budanması için en uygun zamandır. Çiçekler geçtikten sonra yaşlı dallar dipten kesilir, zayıf dallar alınır, sık dallar aralanır.
• Çeşitli çiçek fideleri parterlere dikimi yapılabilir.
• Fidan, fide dipleri çapalanarak kabartılmalı, kaymak tabakası kırılmalıdır. Bitkilerin su yalaklarının suyu en iyi bir biçimde tutabilmeleri için düzeltilmesi zorunludur.
• Mevsim başında ılık yastıklar veya seralarda tohumu atılan ve şaşırtılan mevsimlik çiçekler parterlere aktarılabilir.
• İbreli bitkiler ve güller mart ayında olduğu gibi tekrar gübrelenebilir. İstenilmeyen biçimde gelişen sarmaşık türü bitkilerin budaması yapılabilir. Bu ayda görülmeye başlanılan mantari hastalıklar, kırmızı örümcekler, dana burnu ve toprak kurtları ile kimyasal mücadele yapılmalıdır.
• Nilüfer gibi su içi bitkileri 15 mayısa kadar yerine dikilebilir.
Yaz Dönemi
HAZİRAN
• Sulama bu ayda en önemli işlemdir. Ancak sulamanın serin saatlerde yapılması zorunludur. Transpirasyonun yoğun olduğu bu dönemde yağmurlama sulama yapılmalıdır.
• Bitki koruma işlerine devam edilir. Yabancı otların mücadeleye vejetasyon dönemi içinde cevap vereceği unutulmamalıdır.
• Yeni tesis edilmiş ve biçime gelmiş alanlarda ilk biçimin tırpanla yapılması zorunludur. Makine ile biçim işlemi 10 – 15 günde bir yapılmaya başlanılır.
• Gübreleme ikinci kez azotlu kimyasal gübre (20-45 gr/m2) olarak bu ayda verilebilir.
• Fidan, fide diplerinin çapalanarak kabartılmasına, kaymak tabakası kırılması ve bitkilerin su yalaklarının suyu en iyi bir biçimde tutabilmeleri için düzetilmesi işlemine devam edilmelidir.
• Bazı ağaç ve ağaççıkların sürgün göz aşısına bu ayda başlanılabilir.
• Çim alanların yanında bitkilere de periyodik olarak su verilmeli, külleme gibi mantari hastalıklara engel olmak için gül gibi bitkilerde yapraklara su tutulmamalıdır. Özellikle güllerde ortaya çıkan külleme ve pas hastalıkları, yaprak biti ve diğer haşerelere karşı koruma önlemleri alınmalıdır.
• Bitki dikimine devam edilebilir.
TEMMUZ
• Sulama, biçme ve yabancı otlarla mücadele gerekirse gübreleme, havalandırma, kumlama ve onarım işleri esas işlerdir.
• 15 cm derinliğe kadar sulamanın yapılması, biçimin haftada bire kadar düşmesi bu ayın klasik yoğunludur.
• Çimlerde yeterli sulamaya karşın sararma varsa ki bu azot eksikliğini gösterir. 15/20 gr/m2 azotlu kimyasal gübre verilmesi gerekir. Hemen sulama yapılması gereklidir. Çiçeklenmenin en yoğun olduğu bu dönemde güllere, yazlık ve çok yıllık çiçeklere 30-40 gr/m2 kompoze gübre verilmelidir.
• Gerekli yerlerde fidan, fide diplerinin çapalanarak kabartılmasına kaymak tabakası kırılması ve bitkilerin su yalaklarının suyu en iyi bir biçimde tutabilmeleri için düzeltilmesi işlemine devam edilmelidir.
• Bitki koruma önlemlerine devam edilmeli ilaçlamalar yapılmalıdır.
• Güllerin ve süs çalıların dipten çıkan istenmeyen sürgünleri budanabilir.
AĞUSTOS
• Sulama, biçme, yabancı ot temizliği, hastalık ve zararlılarla mücadele işlemleri temmuz ayındaki gibidir.
• Ağustos ayı ikinci yarısı ibreli ağaç ve çalıların kuruyan ve biçimsiz gelişen dallarının budanması için ikinci en uygun zamandır. İbreli ağaçlarda sadece genç ve taze sürgünleri uçlarından kesmek suretiyle budama yapmak gerekir. Yaşlı dallar odunlaşmış dallarından budanırsa yeniden sürgün vermesi mümkün değildir.
• Bitki çitleri için uygun kesim zamanıdır. Özellikle herdemyeşil bitki çitleri yılda bir kez olmak üzere yalnızca ağustos ayında kesilebilir. Çünkü mayıs ayından itibaren bu ana kadar sürgün ve yaprakları olgunlaşmış olur.
• Güllerin ve tohum alma zorunluluğu olmayan yıllık ve çok yıllık çiçeklerin geçen çiçekleri mutlaka alınmalıdır. Böylece çiçeklenme süresi arttırılabilir.
• Ağustos sonundan eylül sonuna kadar durgun aşı zamanıdır.
• Herdemyeşil bitkilerin çelikle üretimi bu ayda gerçekleşir. Tohumluk olarak ayrılan bitkilerin tohumları toplanır, artıklar kompost yapılır.
• Sonbaharda oluşturulacak çim alanların hazırlığına başlanır.
Sonbahar Dönemi
EYLÜL
• Sulama, biçme, yabancı ot temizliği, hastalık ve zararlılarla mücadele işlemleri ağustos ayındaki gibidir.
• Bitki koruma önlemleri gerekiyorsa alınmalıdır.
• Çim alanının ihtiyacına göre silindirleme, havalandırma ve kumlama yapılabilir.
• Çim alanların onarımı ve ekimi için uygun bir zamandır. Ancak önemli olan kıştan önce çimin iki kere biçilebilmesidir.
• Sulama seyrekleşir, ancak biçim işi yoğun olur.
• Ekim ayı ortalarına kadar yapılacak gübreleme, çim bitkisinin kışa kuvvetli girmesine ve kışın yeşil kalmasına neden olur.
• Yağışlar yabancı otların gelişimine ve kaymak tabakasına neden olacağından çapalama işlemi yapılmalıdır.
• Ağaç, ağaççık, çalılar ve kışlık çiçeklerin dikimine devam edilir veya başlanılabilir.
• Durgun göz aşısı yapılabilir. Tohumla üretilen ağaç, ağaççık ve çalıların tohumları ekilir.
• Bitki koruma önlemleri alınmalı, uygulanmalıdır.
EKİM
• Yağışların yeterliliği oranında sulama işleri azaltılır. Ancak duvar dipleri, saçak altları ve ağaç altlarındaki bitkiler mutlaka sulanmalıdır.
• Ay ortasına kadar gerekli alanlara silindirleme yapılabilir.
• Bitki koruma çalışmaları bu ayın sonuna kadar alınmalı, uygulanmalıdır.
• Yabancı otlarla mücadele bu ayın ilk haftasına kadar devam eder.
• Gübreleme de eski çimlere son kez kompoze gübre (Azotça zengin gübreden 60-75 gr/m2) verilir.
• Gevşek topraklarda silindirleme, havalandırma ve kumlama yapılabilir.
• Ağaç, ağaççık ve çalıların dikimine devam edilir.
• Soğanlı bitkiler ve kışlık çiçeklerin dikimine devam edilir.
• İlkbaharda dikilmiş olan soğanlı ve yumrulu bitkilerden kökü bölgenin don derinliğinden aşağıya inemeyenleri sökülmeli ve ilaçlanarak kuru, serin ve loş bir yerde ilkbahara kadar bekletilmelidir.
• Kaya bahçeleri kışa girmeden elden geçirilmelidir.
• Kışa duyarlı bitkiler örtülmelidir.
• Ağaçlardan dökülen yapraklar kompost için uygunsa, kompost havuzuna alınır.
• Çok yıllık çiçeklerin kuruyan üst organları kesilerek alınır.
KASIM
• Sulama kesilir.
• Vejetasyon dönemleri sona eren ancak kök faaliyetleri devam eden çim bitkisinin son kez biçimi yapılır. Demir tırmıkla taranır. Çalışmalarda kullanılan alet –edevatın bakımları ve onarımları yapılır.
• Yabancı otların temizliğine yer yer devam edilir.
• Çok yıllıkların arasındaki toprak kabartılır.
• Çiçeklerini ilkbaharda verecek olan filbahri,mürver,gül,kartopu ve bunun gibi bitkiler mutlaka sonbaharda veya kış başında budanırlar. Güllerde bu budama dal ve sürgünlerin yarı yerinden kesilmesi ile olur. İlkbaharda yapılacak ikinci budama ile sürgünleri gereği kadar kısaltılır. Ancak çiçeklerini önceki yaz sürgünleri üzerinde verecek altın çanak gibi bitkiler bu mevsimde budanmamalıdır.
• Önceki ayda yapılan işler devam eder.
• Çelikle üretime yönelik kesimlere başlanılacak, gömü havuzu hazırlanacaktır. Üretim fidanlıklarda topraklı bitkiler kaba alınabilir.
• Ay sonuna doğru kış gübresi olarak yanmış elenmiş ahır gübresi (büyükbaş) ortalama 1-1.5 cm kalınlığında serilir. Oluşan kesekler kırılır, tırmıkla dağıtılır.
Kış Dönemi
ARALIK
• Çelik alınmasına, tohum toplanmasına devam edilir.
• Organik kış gübresi serilmesi devam edecektir.
• Drenaj kontrolü yapılarak tespit edilir.
• Yapraklar toplanarak kompost havuzuna götürülür.
• Budama işleri devam eder. (yaprak döken ağaçlarda)
• Kompost ve gübre yığınları uygun havalarda aktarılır.
• Güllerin kök boğazı, donmalara karşı doldurulur.
OCAK
• Uygun hava koşullarında budamaya devam edilir.
• Sonbaharda dikilen bitkilerin kökleri sıkıştırılır.
• Çıplak kök fidan dikimleri yapılabilir.
• Drenaj kontrolü yapılarak tespit edilir.
• Büyük ağaçların transplantasyon işleri yapılabilir. Transplantasyon modern makinelerle daha geniş bir periyotta yapılabilir.
ŞUBAT
• Bu ayda eksik olan işler tamamlanır.
• Sezona malzeme stoklanır.
• Malzemelerin onarımları yapılır.
• Yenileri satın alınır.
• Budama işlerine devam edilir.
• Yaşlı dallar ve kurular dipten kesilir.
• Tacı sık olanlar gereği gibi kısaltılır.
• Transplantasyon işlerine devam edilir
